انواع چوب و خواص آن

چوب بلوط

چوب بلوط، فشره و محکم است و نماد قدرت و استقامت می‌باشد و از گذشته‌ خیلی دور یکی از مهم‌ترین مصالح ساختمانی در اروپای شرقی بوده است. در گذشته علاوه بر مصرف انبوه الوار بلوط در ساختمان‌سازی، از چوب بلوط برای ساختن کشتی‌های بازرگانی و جنگی استفاده گسترده می‌شده است. چوب بلوط به رنگ قهوه ای روشن تا تیره و درشت بافت است. این چوب نسبتاً نیمه سخت و نیمه سنگین تا سنگین است و در برابر سایش و رطوبت مقاومت زیادی دارد و بهترین چوب برای پارکت، ساخت مبلمان، کتابخانه، میز و صندلی، تهیه روکش، اسکله سازی، تراورس (چوب های نصب شده در زیر ریل راه آهن)، ساخت واگن، کشتی سازی، تیرهای شبکه مخابراتی و مدل سازی است.

چوب راش

نام علمی این چوب راش، Fagus orientalis است. راش در جنگلهای ایران موجود می‌باشد. راش درختی است سایه پسند و از این رو دارای شاخ و برگ فراوان می‌باشد. از خواص ظاهری چوب راش، درون نامشخص و به رنگ کرم مایل به قرمز است. دوایر سالیانه فشرده و در نتیجه در مقاطع طولی، دارای خطوط کم و بیش مشخص ناشی از آن است. از بارزترین خصوصیات آن می توان به پره های چوبی در مقاطع طولی اشاره کرده که در مقطع شعاعی به پرمگس و در مقطع مماسی به دوک معروفند و این پره ها به صورت لکه های قرمز دیده می شود. چه بسا گاهی این پرمگس های زیبا عیب محصوب می شوند، زیرا به عقیده نجاران این بخشهای چوب پس از رنگ کاری سیاه می شوند. گونه راش چوبی نیمه سنگین و دارای بافتی همگن و تقریبا مقاوم در برابر حشرات و قارچها است. گرده بینه های درجه ۱ و ۲ راش در ایران بیشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لایه می رسد و گرده بینه های درجه ۳ پس از تبدیل به الوار به بازار تهران روانه می شوند. به دلیل بافت همگن و درجه سختی مناسب، این چوب بیشترین تقاضا را برای خرید به منظور تهیه مبل در بازار دارد. همچنین به دلیل قابلیت آغشتگی با انواع محلولهای حفاظتی، بیشترین گونه مصرفی در کارخانه های اشباع است. البته اخیرا گونه های خارجی راش از طریق آذربایجان وارد ایران شده است که بنا به ادعای مبل سازان و فروشندگان چوب کیفیت چوب راش ایرانی را ندارد ولی به دلیل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها میزان ضایعات کمتری، در امر فرآیند تولید دارد. چوب راش برای ساختن در و پنجره، تراورس راه آهن، میز و صندلی، مبل، صندوق و غیره بکار می‌رود و مصرف آن بیش از دیگر چوبها است. از سلولز آن پارچه‌های ابریشمی لطیف و خوب تهیه می‌شود. زغال و هیزم آن نیز مرغوب است.

چوب گردو

درخت گردو بسیار بلند و ارتفاع آن بین ۱۰ تا ۴۰ متر است. چوب سخت گردو از بهترین و معروف‌ترین چوب‌ها می باشد. چوب گردو ریز بافت، صیقل پذیر و همگن و رنگ پذیری و قابلیت کنده کاری خوب، به رنگ خاکستری مایل به قهوای تیره و دارای نقوش زیبا و نسبتاً با دوام است. این چوب، نیمه سنگین و نیمه سخت و در مقابل فشار، خمش و کشش مقاوم است. از این چوب بیشتر در کارهای هنری و تزیینی، تهیه روکش، خراطی، ساخت مبلمان، ساخت الات موسیقی، قنداق تفنگ، مجسمه سازی، منبت کاری، معرق کاری و آلات موسیقی استفاده می شود.

چوب افرا

درخت افرا در نواحی جنگلی و در خاکهای اسیدی می‌روید و به خصوص در جنگل‌های شمال ایران فراوان و گونه‌هایی از آن‌ها در باغ‌ها و پارک‌ها برای زینت کاشته می‌شوند. افرا دارای گونه های مختلفی در ایران است از جمله میتوان افرا اپلت، افرا شیردار و کیکم را نام برد. بزرگترین و فراوان ترین افرای ایران، اپلت با نام علمی Insigne Bosso و نام انگلیسی Maple است. افرا چوب درون نامشخص دارد، و رنگ چوب آن سفید مایل به کرم با درخشندگی کم و بیش صدفی است. دوایر سالیانه به دلیل فشردگی چوب تابستانه در مقطع عرضی، کاملا مشخص و در مقطع مماسی، نقوش مواج و در مقطع عرضی، نقوش رگه ای مانند ایجاد کرده است که پره های چوبی ظریف و قهوه ای رنگ و براق در دو مقطع مختلف طولی به صورت لکه ها و دوک ها نمایان است. چوب افرا، چوبی است سخت، سنگین، راست تار، خوشکار، سبک و شکننده و قابل تورق و مناسب برای صنایع کف پوش و روکش سازی، ساخت تخته چند لایه، قالب کفش، ساخت لوازم مهندسی، پوشش سطوح بزرگ، دیوار ها و رویه میزها و تخته خرده چوب، قابلیت کنده کاری و ظریف کاری، مجسمه سازی، مبلمان و خراطی.

چوب توسکا

دو گونه توسکای قشلاقی و ییلاقی به نام های علمی Subcordate Alnus و Glutionose Alnus در ایران وجود دارد. نام های محلی توسکا، تسکا و توسه است. ارتفاع درختچه‌های تیرهٔ توسکا معمولاً کم است، اما در شرایط ایده‌آل و مناسب (مانند زیاد بودن درجهٔ مرطوبی خاک و غنی بودن آن) ارتفاع آن تا ۲۱ متر نیز می‌رسد. چوب درون نامشخص، رنگ کرم مایل به قرمز، دوایر سالیانه پهن با حدود نسبتا مشخص و موجدار در مقطع عرضی و پره چوبی آجری شکل قرمز رنگ در مقطع شعاعی و دوک های ظریف (پره ها) در مقطع مماسی از خصوصیات ظاهری چوب است. توسکا دارای چوبی نرم است. چوب بریده‌ شده توسکا در هنگام پاییز سفید رنگ است، ولی لحظاتی بعد از برش به قرمز متمایل می‌شود و سپس به رنگ صورتی روشن درمی‌آید و به همین رنگ می‌ماند. توسکا، چوبی نیمه سنگین تا سبک است که به دلیل پرداخت و رنگ پذیری، شکاف خوری و ابزار خوری خوب، در صنعت مبلمان مصرف دارد. چوب توسکا بیشترین میزان فروش در بازار چوب فروشان، پس از راش را دارا است. چوب این درخت مورد استفاده در صنایع روکش‌سازی است.

چوب بالسا

چوب بالسا، سبک ترین چوب تجاری است. دارای سفتی و قابلیت فرم دهی فراوانی است. و به رنگهای سفید تا زرد روشن و قهوه ای ملایم دیده می شود. از چوب بالسا در ساخت قطعات صنعتی ظریف مانند دیوار سازی داخل هواپیما، ساخت ماکت ها و آثار هنری استفاده می شود.

چوب نارون

چوب نارون، چوبی محکم، سنگین و مناسب برای هوای مرطوب می باشد. از چوب نارون، اغلب روکش تهیه می کنند و به علت خاصیت خم پذیری برای کارهایی که پیچاندن چوب لازم باشد بکار می رود. این نوع چوب، همچنین در ساختن کرجی، بشکه، زین، چرخ گاری، بعضى قطعات ماشین‌ها، تراورس، مبل‌سازی، پارکت‌سازى و صنایع‌دستى مورد استفاده قرار می گیرد.

چوب سرو

چوب سرو، چوبی بسیار نرم و سبک و به رنگ قرمز مایل به قهوه ای است، که به آسانی قابل کار کردن و رنگ آمیزی می باشد و از آن بیشتر برای پوشش داخلی دیواره ها در کابین و ساختمان استفاده می شود.

چوب گلابی

چوب گلابی، چوبی سخت و مقاوم، راست تار، صاف و سنگین می باشد. این نوع چوب، یکی از گران قیمت ترین مواد در ساخت وسایل گران قیمت و با کیفیت و همچنین آلات موسیقی چوبی (سازهای بادی) است و در ساخت ابزارهای چوبی دقیق (مانند خط کش)، قاب سازی، ادوات چوبی و همچنین در ساخت مهر (مهر قالب پارچۀ قلمکار) به کار می رود.

چوب ممرز

ممرز، درختی است با قامتی متوسط که ارتفاع آن بین ۱۵ تا ۲۵ متر بوده؛ گاهی ارتفاع آن به ۳۰ متر نیز می‌رسد. تنه درخت ممرز (حتی تنه درختان دیرسال) اغلب شیاردار می باشد. پوست درخت، صاف و مایل به رنگ سبز خاکستری است. در ایران گستردگی زیادی دارد و چوبی مقاوم به سایش، سخت و سنگین است. از چوب ممرز به عنوان تراورس، تیرک های معادن زغال سنگ، ساخت واگن و همچنین در ساخت کاغذ استفاده می شود.

چوب شمشاد

چوب شمشاد از چوب های بسیار سخت، متراکم، سنگین و بادوام است. این نوع چوب به دلیل تراکم بالای آوند ها و لیف های آن دارای چگالی بالا می باشد. چوب شمشاد در ساخت صنایع دستی (خاتم کاری و و منبت کاری)، ادوات مهندسی و لوازم خانگی کاربرد دارد.

چوب آکاژوها

آکاژوها به دو دسته آکاژوی آمریکایی و آفریقایی تقسیم می شوند که اغلب آکاژوی آفریقایی در بازار ایران یافت می شود. نام علمی این گونه Khaya Inveeonsis و از خانواده Miliacea است. نام های محلی متفاوتی در کشورهای مختلف آفریقا دارد. درون چوب قرمز رنگ و برون چوب نازک سفید مایل به صورتی رنگ دارد. بافت یکدست و وجود پرمگسهای درخشان و براق که با تغییر جهت نور درخشش متفاوتی دارند از ویژگیهای شاخص این چوب است. در مقطع شعاعی نقوش نواری صدفی و در مقاطع مماسی نقوشی متنوع چون موجی، مجعد و جناغی دارد. یکی از پرمصرف ترین چوب های دنیا برای تهیه روکش های قیمتی است. به دلیل همکشیدگی و واکشیدگی کم در هنگام خشک شدن، کمتر دچار عیب می شود. ضربه پذیری خوب، پرداخت عالی، پیچ خوری و میخ خوری بالا از خصوصیات بارز این چوب است؛ ولی رنگ پذیری و واکس خوری باید همراه با بتونه کاری انجام شود. در تهیه روکش و مبلسازی، بیشترین مصرف را دارا است. به دلیل ضربه پذیری و ضریب الاستیسیته بالا در تهیه قایق های بادبانی و تفریحی مناسب است.لازم به ذکر است که چوبهای دیگری نیز تحت عنوان آکاژو در بازار دیده می شوند که اسامی واقعی آنها سیپو، کیسپو و ساپلی است.

چوب آبنوس

آبنوس درخت سیاه رنگی است با چگالی نسبتاً بالا و بسیار خوش بو. تنه داخلی چوب به رنگهای مختلف زرد، سفید تا قهوه ای و سیاه دیده می شود. چوب آبنوس، چوبی بسیار سخت و سنگین بوده که دارای استحکام فراوان می باشد؛ لذا کم یاب و گران می باشد و از آن در ساخت خاتم (به عنوان مثلث های سیاه رنگ)، انواع مبلمان، میز و صندلی و  پیانو استفاده می شود.

چوب کاج

چوب کاج، چوبی نرم، راست تار، سبک و کم دوام است و زود می پوسد، از آن برای ساخت جعبه، مبلمان و همچنین در کاغذ سازی استفاده می شود.

چوب ملچ

چوب ملچ، از جمله چوب های زیبا، خوش نقش و دکوراتیو ایران می باشد. ملچ، چوبی درشت بافت، نیمه سنگین و نیمه سخت، در برابر ضربه بادوام ونسبت به خمش، مقاوم، راست تار و خوشکار با قابلیت تورق عالی است. در درجه اول مناسب برای صنایع روکش سازی می باشد، همچنین در ساخت تخته چند لایه، مبلمان، قایقسازی، درهای ماسیو (چوب خالص)، ادوات ورزشی و خراطی پایه ها و نرده ها کاربرد دارد. این نوع چوب به رنگ قهوای مایل به قرمز است و گاهی اوقات رگه های سبز رنگی در آن دیده می شود.

چوب چنار

چوب چنار، چوبی به رنگ سفید روشن تا قرمز مایل به قهوه ای است که لکه های قهوه ای صدفی دارد. این نوع چوب، نیمه سخت وسنگین و با دوام است و از آن در مبل سازی و زیرسازی وسایل چوبی، ساخت دربهای اماکن متبرکه، دسته ابزار، صندلی، غربال و صندوق استفاده می شود.

چوب ساج

چوب ساج، چوبی سنگین، روغنی، خوش تراش و زیبا است. درخت ساج بومی کشورهای هندوستان، اندونزی و برمه است. این چوب به چوب سخت هند شرقی معروف است. علت استفاده از این چوب، روغنی بودن آن است که در مقابل پوسیدگی و کرم خوردگی بسیار مقاوم است. این نوع چوب به رنگ قهوه ای طلایی تا قهوه ای پر رنگ با خطهای سیاه و بسیار سنگین و با دوام می باشد. چوب ساج در صنعت کشتی سازی، صنایع ظریف به خصوص خاتم کاری، ساخت ابزار آزمایشگاهی، روکش گیری، قسمتهای بیرونی و داخلی ساختمان و مجسمه سازی موارد مصرف دارد.

چوب روسی

واژه چوب روسی در بازار چوب ایران به هر نوع چوب سفید رنگ وارداتی از روسیه تلقی می شود و کاربرد آن هم چندان تفاوتی نمی کند. این چوب سفید شامل گونه های کاملا متفاوتی چون نراد، نوئل و انواع کاجها می باشد. این چوب فاقد درون چوب مشخص و به رنگ سفید مایل به قرمز، فاقد مجاری صمغی، راست تار، سبک، واکشیدگی و همکشیدگی کم، قابلیت ترک خوردن کم هنگام خشک شدن، بسیار خوش کار، سنباده خوری خوب، میخ خوری و پیچ خوری عالی است. ولی با وجود تمام مزایا به راحتی در مقابل قارچها دچار مرض لکه آبی یا لکه قرمز می شود و از استحکام آن کاسته وی شود. حشرات نیز علاقه زیادی به لانه گزینی و تخم گذاری در آن دارند و باید توجه داشت که چوبهای دارای رگه قرمز به هنگام خشک شدن کاملا تاب بر می دارند. این چوب به علت سبکی و ضریب الاستیته بالا از بهترین چوبها برای اسکلت ساختمان ها است. الیاف بلند و خمیر سفید آن در کاغذسازی مصرف فراوان دارد. در ایران این چوب غالبا در صنایع مبلمان استفاده می شود.

چوب تبریزی

چوب تبریزی به رنگ سفید تا کرم روشن است واغلب لکه های سیاه رنگ و یا قهوه ای دارد. چوبی است نسبتاً نرم و سبک که دوام زیادی ندارد و کار با آن آسان است. در کاغذ سازی، کبریت سازی، جعبه سازی و ادوات کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.

چوب سرخدار

چوب سرخدار، چوبی سخت، سنگین و مقاوم در برابر حشرات است، و در منبت کاری، قایق سازی و مصنوعات تزئینی کاربرد دارد.

چوب کاج بلسان

چوب کاج بلسان یا چوب نراد که از خانواده کاج است، به رنگ های سفید، قهوه ای، و با رگه های صاف و ظریف می باشد و به طور عمده برای خمیر کاغذ و جعبه سازی مورد استفاده قرار می گیرد. اما شیره و صمغ حاصل از این درخت به عنوان چسب شفاف به کار می رود و در رنگهای مختلف روغنی از آن استفاده می شود.

چوب لاله درختی

چوب لاله درختی، چوبی با بافتهای نزدیک و متراکم و به رنگ زرد می باشد و به دلیل کیفیت عالی در ساخت انواع مبلمان قیمتی، ظروف چوبی، جعبه ها، اسباب بازی و غیره به کار می رود.

چوب آکونه

چوب آکونه، چوبی است به رنگ صورتی کم رنگ تا پر رنگ، سبک، نرم، ریز بافت و کم دوام که به خوبی ورقه ورقه می شود. این نوع چوب برای تهیه کاغذ سازی، قایق های سبک، و غیره استفاده می شود.

چوب نمدار 

نمدار درختی است که دامنهٔ گسترش وسیعى دارد و از جلگه تا ییلاق در همه جا یافت مى‌شود، ولى اکثراً در محدودهٔ ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا دیده شده است. این درخت به صورت پراکنده در جنگل های شمال ایران می‌روید و چوبی نرم، راست تار، و سبک، به رنگ صورتی روشن یا کدر و بافت آن ریز می باشد. چوب نمدار قابل ورق شدن است و نقش و نگار مشخصی ندارد.این نوع چوب، یکی از مرغوبترین و زیباترین چوب ها است که جهت ساخت روکش، تخته چند لایه، مجسمه سازی، خمیر کاغذ، ساخت وسایل تزئینی، مداد و کارهای ساختمانی کاربرد دارد.

چوب زبان گنجشک

چوب زبان گنجشک، چوبی محکم، بادوام، نسبتا ارزان و با  قابلیت فرم پذیری خوبی می باشد که کم پیچ بر می دارد. رنگ این چوب عموماً زرد ملایم است و در ساخت چهار چوب و درب، ساز ویولن، روکش، عصا و ساخت وسایل ورزشی (چوب اسکی، راکت تنیس) بکار برده می شود.

چوب آزاد

چوب آزاد، چوبی سنگین، با دوام، درشت بافت ومشابه گونه ای نارون می باشد وترک برنمی دارد. این نوع چوب به دلیل وجود خاصیت ارتجاعی و ارتعاشی، در مواردی از جمله ساخت وسایل ورزشی قابل ارتجاع (تخته پارالل و بارفیکس)، پاروی قایقرانی، تخته زیر فنر اتومبیل، همچنین ساخت وسایل موسیقی (سنتور) کاربرد دارد. در گیلان از آن چان چو می سازند که برای حمل بار به کار می رود.

چوب توت سفید

چوب توت سفید، چوبی سخت، سنگین، راست تار و بادوام است. رنگ این نوع چوب، از بیرون سفید و از درون، زرد طلایى است. این درخت در اصل در چین و آسیاى شرقى بوده است، اما در ایران، در مناطق مرطوب جنگلى شمال ایران، در مناطق ییلاقی و در بسیارى از مناطق معتدل دنیا نیز کاشته مى شود. چوب توت سفید در ساخت روکش، ابزار چوبی منزل، خاتم کاری و ساخت سازهای موسیقی کاربرد دارد.

چوب انجیلی

چوب انجیلی، بسیار سخت، شکننده و با وزن مخصوص بالا است. این نوع چوب در ستون معادن و تونل ها و اشیاء مقاوم به سایش (قرقره، دوک نخ ریسی، پاشنۀ کفش) مورد استفاده قرار می گیرد.

چوب ماهون

چوب ماهون، چوبی نیمه سخت و نیمه مستحکم با سنگینی متوسط است، که از آن برای ساخت مبلمان گران قیمت استفاده می شود. این نوع چوب جزو زیباترین چوب های جهان به شمار می رود.