بهترین راهکار ها برای روشنایی کارگاه نجاری چیست؟
روشنایی کارگاه نجاری و نورپردازی استاندارد و مناسب بخش مهمی از فرایند احداث یک کارگاه خوب است. بخش مهمی که در کارگاه های بسیاری در ایران نادیده گرفته می‌شود. شما می توانید با نورپردازی درست و دقیق فرایند ساخت محصول را با راحتی بیشتری انجام دهید. در حالت نورپردازی درست، سایه های زیادی وجود ندارند و اپراتور راحت تر به خطوط اندازه گیری، درزها و شیار ها و هرگونه مشکل دیگری دید دارد. در این نوشته سعی می‌شود بهترین راهکار ها برای داشتن فضایی نورانی در کارگاه بپردازیم. با ما در ادامه همراه باشید.
نورپردازی درست کمک می‌کند که رنگ‌ها و تفاوت بین آن‌ها را بهتر ببینیم و جزئیات آن‌ها را خیلی بهتر تشخیص دهیم. از لامپ‌های LED و SMD تا لامپ‌های فلورسنت و رشته‌ای انتخاب‌هایی هستند که می‌توانیم داشته باشیم.
انتخاب‌های ما برای روشنایی کارگاه نجاری کدام است؟
چهار دسته کلی از لامپ‌های روشنایی در بازار موجود هست و امکان انتخاب هر یک با توجه به مزایا یا کاستی‌هایی که دارند وجود دارد.
لامپ‌های LED یا SMD، لامپ‌های فلورسنت معمولی یا لامپ‌های موسوم به مهتابی، لامپ‌های لوله‌ای یا تیوپی و لامپ‌های رشته‌ای را می‌توان جزو انتخاب‌های خود قرار دهیم.
چراغ‌های LED و SMD
شاید بتوان بزرگ‌ترین مزیت چراغ‌های LED را عمر بسیار طولانی‌تر آن‌ها (۵۰ تا ۶۰ هزار ساعت) نسبت به دیگر نمونه‌های رایج بیان کرد. مزیت بزرگ دیگر لامپ‌های LED مصرف بسیار پایین آن‌ها نسبت به لامپ‌های رشته‌ای و فلورسنت‌های رایج است.
صنعت لامپ‌های LED در دو بخش کاهش مصرف انرژی (تا کمتر از ۱۰% لامپ‌های رشته‌ای) و افزایش راندمان و روشنایی (تا ۳۰۰ لومن بر وات) در حال پیشرفت است. البته متاسفانه لامپ های LED چینی در بازار ایران به وفور وجود دارند و به اندازه یک فندک هم عمر نمی کنند!
مصرف کمتر لامپ‌های LED
مصرف در لامپ‌های LED بسیار کم و از جنس واته یا اکتیو است. این عدد روی لامپ یا روی پاکت و کاتالوگ آن نوشته می‌شود. این عدد هر چه کمتر باشد میزان هزینه‌ای که در ازای ساعات مصرف برابر پرداخت می‌کنید کمتر خواهد بود.
بازده نوری لامپ‌های LED
بازده یا راندمان نوری را می‌توان با واحد lum/watt (لومن بر وات) نشان داد. این واحد بیان می‌کند که به ازای هر یک وات توانی که LED ما مصرف می‌کند چند لومن روشنایی تولید می‌کند.
لامپ‌های LED کنونی بین ۷۴ تا ۱۲۰ لومن بر وات هست و تولیدکنندگانی تا ۳۵۰ لومن بر وات را هم ادعا کرده‌اند. این عدد را مقایسه کنید با ۱۰ تا ۱۵ لومن بر وات لامپ‌های رشته‌ای قدیمی… این عدد نیز با واحد لومن یا لوکس روی پاکت یا کاتالوگ لامپ نوشته می‌شود.
زمان پاسخگویی (Response Time)
مزیت بزرگ دیگر لامپ‌های LED که شاید مختص خودش باشد زمان پاسخگویی سریع آن است. به این معنی که به‌محض سوئیچ کردن یا زدن کلید لامپ، مقدار روشنایی خیلی سریع حداکثر میزان تعیین شده می‌رسد.
این مزیت به هیچ عنوان در لامپ‌های رشته‌ای، فلورسنت، بخار جیوه، بخار سدیم و یا هر لامپ دیگری که حرارت تولید می‌کند دیده نمی‌شود. مثلاً لامپ‌های LED پانزده میلیون بار سریع‌تر از لامپ‌های متال هالید به حداکثر روشنایی خود می‌رسند!
تنظیم بسیار راحت میزان شدت نور در LED ها
از دیگر مزیت‌های کم رقیب لامپ‌های LED سهولت کنترل میزان روشنایی هست. می‌توان با یک دیمر ساده این کنترل نور را خیلی ارزان و ساده انجام داد.
کنترل نور در این روش معمولاً بر پایه آی سی‌های موسوم به PWM صورت می‌پذیرد.
تنوع رنگ و کنترل جهت تابش
تنوع رنگ در LED ها خیلی زیاد و البته ارزان هست. می‌توانید با انتخاب بین طیف‌های رنگی مختلف و ترکیب آن‌ها هر طیف رنگی که مایل هستید را بسازید. علاوه بر آن نورهای LED را می‌توان به‌راحتی متمرکز نمود. برخلاف منابع نوری دیگر حالت شعاعی ندارد و در تمام جهات منتشر نمی‌شود.
منبع تغذیه مستقیم (DC) برای LED ها
این مورد را می‌توان مزیت و یا کاستی متصور شد. درواقع LED ها تنها با برق مستقیم (DC یا اصطلاحاً برق باتری) کار می‌کنند. این دو معنی می‌دهد؛ نخست اینکه برای راه‌اندازی آن می‌توان از برق پرتابل و باتری‌ها و برق خورشیدی استفاده نمود که مزیت بزرگی است.
معنی دوم آن نیز این است که به‌صورت مستقیم به برق شهر متصل نمی‌شود و باید با واسطه یک مجموعه یا کیت یکسو ساز این کار را انجام داد که با توجه به قیمت بسیار نازل آن به راحتی قابل صرف‌نظر کردن است.
شدت نور ثابت با افزایش عمر و عدم آسیب پذیری لامپ LED در اثر کلید زنی (خاموش رو روشن کردن) را می‌توان از دیگر مزیت‌های لامپ‌های LED نامید.
تفاوت LED و SMD در چیست؟
احتمالاً هنگام خرید با این دو گزینه از طرف فروشنده یا روی جعبه مواجه خواهید شد. می‌توان گفت در تکنولوژی بنیادین و نیمه هادی بودن هیچ فرقی با هم ندارند.
تنها شیوه ساخت اس ام دی و آرایش و چیدمان آن‌ها روی بوردها متفاوت هست. اس ام دی‌ها پایه‌های کوچک‌تری دارند. در سطح برابر نسبت به ال ای دی حدود ۶ برابر جای کمتری اشغال می‌کند، مصرف خیلی کمتری دارند و با داشتن خاصیت RGB امکان داشتن ۱۶ میلیون طیف رنگی را فراهم می‌آورند.
در کنار LED و SMD ممکن است به منابع روشنایی COB هم برخورد کنید که تمام مزیت‌های بالا را در کنار مصرف کمتر و بازدهی خیلی بیشتر دارد. COB در مقایسه با LED بیش از ۳۸ برابر حجم کمتری اشتغال می‌کند.
چند مزیت دیگر
مزیت‌های بالا در کنار قیمت مناسب می‌تواند از لامپ‌های LED و SMD یک انتخاب عالی برای کارگاهتان بسازد.
یک مزیت دیگر لامپ‌های LED که به تجربه به من ثابت شده امکان استفاده خیلی مفید از آن‌ها در فیلم برداری و محیط کارگاه هست. امروزه فیلم و استوری از کارگاه و محیط‌های مشابه خیلی مرسوم شده و یک منبع نوری خوب بر کیفیت فیلم به‌شدت خواهد افزود.
به‌عنوان مثال در صورت فیلم برداری اسلوموشن (بیشتر از ۶۰ فریم بر ثانیه) در منابع نوری غیر از LED فیلم گرفته شده حالت چشمک زن پیدا می‌کند.
لامپ‌های فلورسنت
از لامپ‌های قدیمی هستند که احتمالاً هم‌اکنون هم در خانه و کارگاه‌های خود استفاده می‌کنیم. این لامپ‌ها تمایل به ایجاد نور سرد و خشکی دارند و در پروژه‌هایی که نیاز به تشخیص دقیق رنگ دارید آزار دهنده خواهد بود.
لامپ‌های فلورسنتی نور را پخش می‌کنند، دیدن جزئیات کار زیر این نور سخت‌تر هست که می‌تواند مشکلات زیادی را برای همکاران نجار ایجاد کند مخصوصاً در جاهایی که نیاز به ایجاد اتصالات دقیق هست یا بررسی سطوح هنگام پرداخت و سنباده کاری و بررسی سطوحی که رنگ می‌کنیم.
البته کیفیت بد این نور را وقتی متوجه خواهید شد که نور طبیعی روز را حذف کرده باشیم. برای ملایم‌تر شدن این نور استفاده از منابع نوری دیگر مانند LED در کنار فلورسنت پیشنهاد می‌شود.
تنها مزیت لامپ‌های فلورسنت قیمت ارزان آن نسبت به گزینه‌های دیگر است. مصرف انرژی آن تقریباً ۶ برابر لامپ‌های ال ای دی در توان نوردهی برابر هست.
لامپ‌های فلورسنت لوله‌ای یا تیوبی
این لامپ‌ها نوعی جدی‌تر از لامپ‌های فلورسنت است که با استاندار و راندمانی بالاتر ساخته می‌شود. لامپ‌های تیوبی با لوله‌ای در قطر و طول‌های مختلف ساخته می‌شود و از مزیت‌های آن سازگاری آن با لامپ‌های قدیمی فلورسنت، کاهش ۱۰ درصدی مصرف انرژی و افزایش ۱۸ تا ۳۵ درصدی میزان نوردهی است.
علاوه بر موارد بیان شده لامپ‌های لوله‌ای نسبت به نوع فلورسنتی قدیمی خود در قطرها و طول‌های کوچک‌تر توان کمتر و نور بیشتری تولید می‌کنند.
هنگام خرید این نوع لامپ‌ها با علائمی روبرو خواهیم شد که مرور می‌کنیم:
دو نوع T8 و T5 از رایج‌ترین این نوع لامپ‌ها هستند. تفاوت این دو در موارد بکار رفته در لامپ و قطر آن‌هاست. نوع T8 دارای قطر ۲۵ میلی‌متر و نوع T5 قطر ۱۶ میلی‌متر دارد.
مدل‌های دیگر چون T1,T2,T3 تا T16 و T38 هم در بازار وجود دارد که هر یک می‌تواند بخشی از خواسته‌های شما را برآورده کنند.
در یک نگاه کلی می‌توان گفت که این نوع لامپ‌ها بهتر از انواع فلورسنت معمولی هستند ولی باز هم در مقایسه با لامپ‌های ال ای دی حرف زیادی برای گفتن ندارند.
انتخاب لامپ روشنایی بر اساس دمای رنگ
انتخاب منبع نور بر اساس گرمی و سردی رنگ می‌تواند از ملاک‌های اساسی در انتخاب‌های ما باشد. دمای رنگ را با واحدی به نام کلوین می‌سنجند.
دمای نور خورشید هنگام طلوع ۲۷۰۰ کلوین و در اوج خود به ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ کلوین می‌رسد. در غروب این مقدار به ۲۷۰۰ کلوین خواهد رسید.
برای کارگاه‌های نجاری و بسیاری دیگر از کارگاه‌ها بهترین دما ۴۱۰۰ تا ۵۰۰۰ کلوین است چرا که بیشترین نزدیکی را به نور کامل روز و روشنایی آن دارد.
در این دمای رنگی، رنگ‌ها در طبیعی‌ترین حالت خود دیده می‌شوند و جزئیات خیلی خوب تشخیص داده می‌شود. مشکل در این دمای رنگی وقتی رخ می‌دهد که منبع نور خیلی به سطح کار نزدیک باشد یا رنگ سفید دیواره‌ها باعث تشدید و انعکاس نور شود. در این حالت بازتاب نور از سطح می‌تواند آزار دهنده باشد.
برای حل این مشکل کافی است فاصله مناسب منبع نور و سطح زمین کارگاه یا میز کار را به خوبی تنظیم کنید.
نکات مهمی که قبل از طراحی روشنایی کارگاه نجاری باید در نظر گرفت
نکته مهم این هست که طراحی روشنایی یک علم و یک تخصص دانشگاهی هست؛ بنابراین اگر به دنبال یک کار حرفه‌ای هستید حتماً از یک متخصص طراحی روشنایی مشورت بگیرید. نرم افزارهایی مانند دیالوکس (DIALUX) از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین نرم افزارها برای محاسبات روشنایی است.
ارتفاع سقف کارگاه، موقعیت قرارگیری ماشین‌ها و میز کار، موقعیت پنجره‌ها، شیفت کاری و محاسبه نور وارد شده به کارگاه در فصول مختلف، اندازه دیواره‌ها و پارتیشن‌ها، رنگ دیوار کارگاه و موقعیت قرارگیری اپراتور در هر دستگاه می‌تواند از جمله نکته‌هایی باشد که قبل از طراحی روشنایی کارگاه نجاری مورد توجه قرار گیرد.
– در صورتی که ارتفاع سقف کارگاه شما بیش از ۳ متر است از آویز برای لامپ‌ها استفاده کنید.
– چراغ‌های دیواری هم در با رعایت ایمنی در کارگاه می‌تواند انتخاب مناسبی باشد.
– برای میزهای کارگاهی می‌توانید از چراغ‌های رومیزی یا بازویی برای تمرکز نور استفاده کنید.
– طبق مبحث ۱۳ نظم مهندسی هر ۱۰ شعله روشنایی را در یک لاین و یک فیوز قرار دهید.
– سعی کنید روشنایی کارگاه نجاری را حداقل در دو دسته جداگانه قرار دهید. یک دسته روشنایی استاندارد کارگاه که هنگام کار استفاده می‌شود و یک دسته روشنایی تنها به‌منظور روشن نگه داشتن حداقلی کارگاه برای وقتی که کارگاه خارج از سرویس است.
